ครบรอบ 20 ปีสึนามิ 26 ธันวาคม 2547 เช้าของวันอันเงียบสงบหลังผ่านค่ำคืนฉลองคริสต์มาสมาอย่างมีความสุข จู่ๆ ก็เกิดแผ่นดินไหวครั้งมโหฬาร รุนแรงที่สุดเท่าที่เคยบันทึกไว้ในเอเชีย รุนแรงที่สุดในศตวรรษที่ 21 และอย่างน้อยเป็นแผ่นดินไหวที่รุนแรงที่สุดเป็นอันดับ 3 เท่าที่เคยบันทึกไว้ทั่วโลกนับตั้งแต่เริ่มมีการบันทึกแผ่นดินไหวด้วยเครื่องมือสมัยใหม่ในปี 2443
วันนี้ทีมข่าวเฉพาะกิจไทยเกอร์ จะพาไปย้อนรอยโศกนาฏกรรมช็อกโลก มหันตภัยที่ไม่มีใครคาดคิ ว่าวันที่ 26 ธันวาคม เมื่อ 20 ปีที่แล้ว เกิดอะไรขึ้นบ้าง
เวลา 07:58 น.
แผ่นดินไหวขนาด 9.1-9.3 แมกนิจูดเกิดขึ้นที่บริเวณร่องลึกซุนดา (Sunda Trench) ซึ่งเป็นเขตมุดตัวของแผ่นเปลือกโลกที่อยู่ใกล้เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ศูนย์กลางของแผ่นดินไหวอยู่ลึกลงไปใต้พื้นมหาสมุทรประมาณ 30 กิโลเมตร ห่างจากชายฝั่งเกาะสุมาตราประมาณ 250 กิโลเมตรทางตะวันตกเฉียงเหนือ ลักษณะการเกิดแผ่นดินไหวในครั้งนี้เป็นแบบ “เมกะทรัสต์” (Megathrust) ซึ่งเกิดจากแผ่นเปลือกโลกอินเดียมุดตัวลงใต้แผ่นเปลือกโลกยูเรเชียอย่างฉับพลัน แรงสะสมที่ถูกปลดปล่อยออกมาในครั้งนี้มีพลังมหาศาลเทียบเท่าระเบิดปรมาณูหลายพันลูก
แรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวสามารถรับรู้ได้ในหลายพื้นที่ รวมถึงบางจังหวัดทางภาคใต้ของประเทศไทย เช่น ภูเก็ต กระบี่ และสตูล ในขณะเดียวกัน การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกส่งผลให้เกิดการยกตัวของน้ำทะเลเป็นวงกว้าง ก่อให้เกิดคลื่นสึนามิที่เคลื่อนที่ด้วยความเร็วสูงกว่า 800 กิโลเมตรต่อชั่วโมง กระแสน้ำลูกแรกมุ่งหน้าทำลายล้างชายฝั่งตะวันตกของเกาะสุมาตราในเวลาเพียงไม่กี่นาที
บริเวณจังหวัดอาเจะห์ (Aceh) ของอินโดนีเซีย ซึ่งอยู่ใกล้ศูนย์กลางแผ่นดินไหวที่สุด เป็นพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบรุนแรงที่สุด เพียง 20 นาทีหลังแผ่นดินไหว คลื่นยักษ์ที่มีความสูงกว่า 30 เมตรกวาดทำลายหมู่บ้าน เมือง และชุมชนชายฝั่งอย่างสิ้นเชิง มีผู้เสียชีวิตในอินโดนีเซียเพียงประเทศเดียวมากกว่า 170,000 คน
ประมาณ 08:30 น.
กระแสน้ำทะเลเริ่มลดระดับลงอย่างผิดปกติในจังหวัดที่ติดชายฝั่งทะเลอันดามัน เช่น ภูเก็ต พังงา กระบี่ ตรัง และสตูล ผู้คนส่วนใหญ่ไม่รู้ว่านี่เป็นสัญญาณเตือนภัยธรรมชาติที่กำลังมาเยือนอย่างรุนแรง ต่างตื่นเต้นลงไปเก็บปลาที่เกยตื่นกะทันหัน นี่เองทำให้หลายคนหนีคลื่นยักษ์ไม่ทัน โดนซัดเสียชีวิต
ที่น่าเศร้าคือในตอนนั้นมหาสมุทรอินเดีย ยังไม่มีระบบเตือนภัยสึนามิ กว่าคนไทยจะรู้ คลื่นน้ำก็มาถึงแล้ว วันนั้น เป็นครั้งแรกที่คนไทยรู้จักและได้ยินชื่อของคลื่นยักษ์จากแผ่นดินไหวที่เรียกว่า “สึนามิ”
เวลาประมาณ 09:00 น. – 09:30 น.
คลื่นสึนามิลูกแรกซัดเข้าสู่ชายฝั่งจังหวัดพังงากับภูเก็ตอย่างรุนแรง ความสูงของคลื่นในบางพื้นที่มากถึง 10 เมตร โดยในจังหวัดพังงา พื้นที่เขาหลักได้รับผลกระทบหนักที่สุด คลื่นกวาดผ่านโรงแรม บ้านเรือนหลายแห่งจนราบเป็นหน้ากลอง ขณะที่หมู่บ้านเล็ก ๆ บริเวณชายฝั่งถูกน้ำทะเลพัดหายไปเกือบทั้งหมด
จังหวัดภูเก็ต ชายหาดป่าตอง แหล่งท่องเที่ยวสำคัญ ถูกคลื่นซัดเข้าอย่างรุนแรง ผู้คนที่กำลังพักผ่อนอยู่บนชายหาดและบริเวณใกล้เคียงต้องวิ่งหนีขึ้นที่สูงอย่างโกลาหล นอกจากนี้ ชายหาดกะตะและกมลายังเผชิญความเสียหายจากกระแสน้ำที่รุนแรงเช่นกัน ต้นไม้ใหญ่ถูกถอนราก บ้านเรือนพังเสียหาย และถนนบางสายกลายเป็นพื้นที่ที่เต็มไปด้วยเศษซาก
ในจังหวัดกระบี่ ชายฝั่งอ่าวนางและเกาะพีพีเป็นพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ คลื่นสูงพัดถล่มรีสอร์ตและบ้านพักริมชายหาด ทำให้นักท่องเที่ยวและชาวบ้านต้องอพยพหนีเอาชีวิตรอดอย่างเร่งด่วน เกาะพีพีโดยเฉพาะบริเวณอ่าวต้นไทร ถูกคลื่นยักษ์ทำลายจนเสียหายอย่างหนัก
เวลา 10.03 น.
คลื่นลูกที่ 3 ความสูงกว่า 10 เมตร ซัดถล่มชายฝั่งของไทย ตามด้วยคลื่นลูกที่ 4 สูง 5 เมตร เข้ากระทบชายฝั่งและทำให้เกิดน้ำท่วมอยู่ประมาณ 1 ชั่วโมง
เวลา 12:00 น.
น้ำทะเลลดกลับสู่ระดับปกติ
พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุดในประเทศไทย
สึนามิถล่มไทย 6 จังหวัดภาตใต้ ได้แก่ ภูเก็ต พังงา ระนอง กระบี่ ตรัง และสตูล มีผู้เสียชีวิตประมาณ 5,400 คน แบ่งเป็นคนไทย 2,059 คน ชาวต่างชาติ 2,436 คน และยังไม่ระบุสัญชาติอีก 900 คน
บาดเจ็บกว่า 8,000 คน ผู้สูญหาย 2,817 คน เป็นคนไทย 1,921 คน ต่างชาติ 896 คน
เขาหลัก จังหวัดพังงา: ได้รับความเสียหายมากที่สุด เนื่องจากเป็นพื้นที่ราบลุ่มและมีนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติพักอยู่เป็นจำนวนมากในช่วงวันหยุดปลายปี คืนก่อนหน้าเพิ่งฉลองวันคริสต์มาส รายงานระบุว่ามียอดผู้เสียชีวิตในพื้นที่เดียวกว่า 4,000 ราย สูญหาย 1,655 คน
ชายหาดป่าตอง จังหวัดภูเก็ต: แหล่งท่องเที่ยวชื่อดังที่เต็มไปด้วยนักท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและต่างชาติ ต้องเผชิญกับความสูญเสียอย่างใหญ่หลวง มีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บรวมกันหลายร้อยราย
เกาะพีพี จังหวัดกระบี่: แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติระดับโลกที่ได้รับความเสียหายร้ายแรงจากคลื่นที่พัดทำลายโครงสร้างส่วนใหญ่ของเกาะ
ในครั้งนั้นคนไทยยังสูญเสียครั้งสำคัญคุณพุ่ม เจนเซ่น พระโอรสในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตน์ราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ที่ชายหาดโรงแรมมันดะเลย์รีสอร์ต บ้านเขาหลัก อำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ระหว่างกำลังเล่นเจ็ตสกี สิริอายุ 21 ปี
คำบอกเล่าของผู้รอดชีวิต
หลังจากคลื่นสึนามิสงบ มีเหลือเล่ามาจากผู้รอดชีวิต ที่โชคดีมีความรู้เรื่องนี้ ทำให้หนีรอดปลอดภัยว่า ที่หาดไม้ขาว ทางตอนเหนือของภูเก็ต ทิลลี่ สมิธ เด็กหญิงชาวอังกฤษวัย 10 ขวบ ได้สังเกตเห็นความผิดปกติของทะเล ทิลลี่เพิ่งเรียนเรื่องสึนามิในวิชาภูมิศาสตร์ที่โรงเรียน เธอจดจำสัญญาณเตือนภัยได้ เช่น น้ำทะเลที่ลดระดับลงอย่างรวดเร็ว และฟองอากาศที่ผุดขึ้นมาผิดปกติ ด้วยความตระหนักถึงอันตราย ทิลลี่และพ่อแม่ของเธอจึงรีบเตือนนักท่องเที่ยวคนอื่นๆ บนชายหาดให้หนีขึ้นที่สูง ทำให้ทุกคนปลอดภัย
ที่อ่าวกมลา จอห์น โครสตัน ครูสอนชีววิทยาชาวสกอตแลนด์ ก็สังเกตเห็นป้ายบอกทางที่ชี้ไปยังที่สูง เขาตัดสินใจอย่างรวดเร็วว่าต้องพาผู้คนไปอยู่ในที่ปลอดภัย จอห์นได้ขึ้นรถบัสพร้อมกับนักท่องเที่ยวและชาวบ้านในท้องถิ่น เพื่ออพยพไปยังที่สูงได้ทันเวลา
สึนามิวันบ็อกซิ่งเดย์
คลื่นสึนามิครั้งนี้ได้สร้างความเสียหายอย่างหนักแก่ชุมชนตามแนวชายฝั่งมหาสมุทรอินเดีย ทำให้มีผู้เสียชีวิตประมาณ 227,898 คน ใน 14 ประเทศ โดยเฉพาะในอาเจะห์ อินโดนีเซีย ศรีลังกา รัฐทมิฬนาฑู ของอินเดีย รวมถึงเขาหลักประเทศไทย
ผลกระทบโดยตรงของสึนามิทำให้เกิดความเสียหายอย่างมากต่อสภาพความเป็นอยู่และการค้าในจังหวัดชายฝั่งของประเทศต่างๆ ในบริเวณนั้น ถือเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่ร้ายแรงที่สุดในศตวรรษที่ 21 และเป็นหนึ่งในภัยพิบัติทางธรรมชาติที่ร้ายแรงที่สุดเท่าที่เคยบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์
แผ่นดินไหวครั้งนี้ สร้างรอยแตกของเปลือกโลกยาวมากที่สุดเท่าที่เคยมีการบันทึกไว้ คือยาวถึง 1,200 ถึง 1,300 กิโลเมตร และการเคลื่อนตัวของรอยแตกนี้ก็กินเวลานานที่สุด อย่างน้อย 10 นาที
พลังของมันรุนแรงจนทำให้โลกทั้งใบสั่นสะเทือนถึง 10 มิลลิเมตร ส่งผลกระทบไปถึงพื้นที่ห่างไกล เช่น อะแลสกา ทำให้เกิดแผ่นดินไหวตามมา จุดศูนย์กลางของแผ่นดินไหวอยู่ระหว่างเกาะซิเมอูลูและแผ่นดินใหญ่ของเกาะสุมาตรา
ความทุกข์ยากของผู้ประสบภัยและประเทศที่ได้รับผลกระทบ ทำให้เกิดความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมจากทั่วโลก มีการบริจาคเงินรวมกันมากกว่า 14 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (หรือประมาณ 23 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในปัจจุบัน)
ปัจจุบัน 2024 แม้ร่องรอยของความเสียหายทางวัตถุจะได้รับการซ่อมแซมจนกลับมาสมบูรณ์ดังเดิม แต่อีกหลายครอบครัวที่สูญเสียคนรักไปอย่างไม่ทันตั้งตัวในเหตุการณ์นี้ รอยแผลยังคงอยู่ไม่ลืมเลือน
